ΤΑ ΨΑΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΟΧΕΣ ΤΟΥΣ

Κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο… λέει η γνωστή λαϊκή παροιμία. Η εποχικότητα κάθε τροφής τείνει να αλλοιωθεί με την εντατική καλλιέργεια ανεξαρτήτως εποχής, καθώς η ζήτηση για όλες τις τροφές όλες τις εποχές του έτους ολοένα αυξάνεται. Τα ψάρια, ως βασικό τρόφιμο σε μία ισορροπημένη διατροφή πρέπει να καταναλώνεται σε συγκεκριμένη εποχή, ώστε να προσλαμβάνουμε τη μέγιστη θρεπτική αξία, αλλά παράλληλα να προστατεύουμε και το περιβάλλον.

Τα ψάρια, ως τρόφιμο, θεωρούνται απαραίτητα στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης υγιεινής διατροφής. Αποτελούν τις κύριες πηγές των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, τα οποία προσφέρουν πολλαπλές ευεργετικές ιδιότητες στην ανθρώπινη υγεία. 

Περιέχουν ποικίλα θρεπτικά συστατικά, όπως η βιταμίνη D και το σελήνιο, πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, ενώ έχουν ελάχιστη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η κατανάλωση ψαριών 2-3 φορές / εβδομάδα είναι καλή για την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία. Μια ανάλυση 20 μελετών στις οποίες συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες των συμμετεχόντων δείχνει ότι η κατανάλωση 1-2 μερίδων (90γρ) λιπαρών ψαριών την εβδομάδα, όπως π.χ. ο σολομός, η ρέγκα, το σκουμπρί, ο γαύρος, οι σαρδέλες, μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακή νόσο κατά 36%.

Ως εποχή του κάθε ψαριού ορίζεται εκείνο το διάστημα που η ανάπτυξη του ψαριού έχει ολοκληρωθεί, η τροφή του στον βυθό αφθονεί, τα θαλάσσια ρεύματα είναι ευνοϊκά, υπάρχει επάρκεια οξυγόνου και δεν είναι περίοδος ωοτοκίας. Ψάρια όπως η συναγρίδα, η πέρκα, ο χάννος κ.ά. δεν επηρεάζονται από την εποχή.

Yπάρχουν και τα ψάρια που η εμφάνισή τους είναι πολύ περιορισμένη. Για παράδειγμα, η εποχή της τσιπούρας είναι το φθινόπωρο, και πιο συγκεκριμένα ο Oκτώβριος μέχρι τα μέσα Nοεμβρίου. Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 1967/2006 για την αλιεία στη Μεσόγειο, αλλά και η εθνική νομοθεσία, ορίζουν το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος για τα αλιεύματα που καταναλώνουμε.

Κάθε πράγμα στον καιρό του ...όμως ο κολιός ποτέ τον Αύγουστο, γιατί τότε αναπαράγεται - γι’ αυτό είναι «παχύς»!

Δυστυχώς, στην Ελλάδα, αλλά και στη Μεσόγειο γενικότερα, πολλά είδη ψαριών και θαλάσσιων οργανισμών γενικά, έχουν υπεραλιευθεί, με αποτέλεσμα τα αποθέματά τους, δηλαδή ο πληθυσμός ενός είδους ψαριού υπό εκμετάλλευση να έχουν μειωθεί τόσο πολύ, που δεν μπορούν να αναπαραχθούν και να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους σε ικανοποιητικό επίπεδο. Κάποιο είδος μπορεί ακόμα και να εξαφανιστεί αν η αλιευτική δραστηριότητα ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο όριο.

Συγκεκριμένα, τα ψάρια που μπορούν να καταναλώνονται με ασφάλεια ανά μήνα είναι:

Ιανουάριος: Λαυράκι, γόπες, τσιπούρες, σαργοί, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, σφυρίδα, βραστόψαρα, γλώσσα, λυθρίνια, ροφός, σκορπίνα, συναγρίδα, μαρίδα, χειλού, καλαμάρια, χταπόδι, στρείδια, μύδια.

Φεβρουάριος: τσιπούρες, σαργοί, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, λούτσος, βραστόψαρα, γλώσσα, γόπα, λυθρίνια, παλαμίδα, σαφρίδια, σκορπίνες, σπήρα, συναγρίδα, σφυρίδα, μαρίδα, χειλού χταπόδι, γαρίδες, καραβίδες, καλαμάρια, μύδια, στρείδια.

Μάρτιος: Συναγρίδες, σφυρίδες, γαύρος, λυθρίνια, τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, παλαμίδα, σπάρος, μαίνουλα, στήρα, ροφός, χέλι.

Απρίλιος: τσιπούρες, σαργοί, μπαρμπούνια, μουρμούρα, αθερίνα, γαλέος, γαύρος, ζαργάνα, κουτσομούρες, λούτσος, λυθρίνια, παλαμίδα, σαρδέλα, σαφρίδια, σκορπίνες, σκουμπρί, συναγρίδα, σφυρίδα, τόνος, φαγκρί, σπάρος, μαίνουλα, στήρα, ροφός, χέλι, χταπόδι, γαρίδες, καραβίδες, καλαμάρια, μύδια, στρείδια, αστακός.

Μάιος: τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, σκαθάρι, αστακός, αθερίνα, γαλέος, γαρίδες, γαύρος, γόπες, ζαργάνα, καλαμάρια, κολιός, κουτσομούρες, λυθρίνια, μαγιάτικο, μελανούρια, μπαρμπούνια, μύδια, ξιφίας, σαρδέλα, σαφρίδια, σκουμπρί, συναγρίδα, σφυρίδα, τόνος, φαγκρί, παλαμίδα, σπάρος, μαίνουλα, ροφός, χέλι.

Ιούνιος: σαρδέλες, κολιούς, σκουμπριά, πελαγίσιος μπακαλιάρος, σαφρίδια, αστακός, γαρίδες, γαύρος, γόπες, μελανούρια, μπαρμπούνια, μύδια, ξιφίας, ροφός, σκουμπρί, τόνος, σουπιές, φαγκρί, σάλπα, συναγρίδα.

Ιούλιος: σαρδέλες, γάβρους, κολιούς, σκουμπριά, πελαγίσιος μπακαλιάρο, γαύρος, αστακός, γαρίδες, γόπα, μαγιάτικο, μελανούρι, μύδια, ξιφίας, σαρδέλες, σαφρίδι, σκουμπρί, σουπιά, τόνος, ροφός, σάλπα, συναγρίδα.

Αύγουστος: σαρδέλες, γάβρους, κολιούς, σκουμπριά, πελαγίσιος μπακαλιάρος, σαρδέλα, γαρίδες, αστακός, γόπα, μαγιάτικο, μελανούρι, κολιός, ξιφίας, σαφρίδι, τόνος, λούτσος, σάλπα, συναγρίδα.

Σεπτέμβριος: πελαγίσιος μπακαλιάρος, μπαλάδες, γαύρος, μαγιάτικο, γόπα, μελανούρι, κολιός, λυθρίνι, σκουμπρί, ξιφίας, σαρδέλα, σαφρίδι, παλαμίδα, κοκάλια, συναγρίδα.

Οκτώβριος: τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, παλαμίδα, κοκάλια, συναγρίδα.

Νοέμβριος: τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, τόνος, παλαμίδα, κοκάλια, συναγρίδα.

Δεκέμβριος: γόπες, τσιπούρες, σαργοί, χταπόδια, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, βραστόψαρα, γλώσσες, καλαμάρια, κουτσομούρες, λυθρίνια, μπαρμπούνια, σαφρίδια, στρείδια, συναγρίδα, σφυρίδα, χταπόδι, μαρίδα, χειλού.

ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΝΑ ΕΠΙΛΕΓΕΤΕ ΝΑ ΨΑΡΙΑ ΣΑΣ;

Μπορούμε να ελέγξουμε τη φρεσκάδα ενός ψαριού, αρκεί να προσέξουμε τα ανάλογα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει το ψάρι.

Έτσι, κατά την επιλογή φρέσκων ψαριών, παρατηρούμε και εξετάζουμε τα εξής σημεία:

• Τα μάτια: πρέπει να είναι γεμάτα, υγρά, λαμπερά και διογκωμένα. Αποφεύγουμε ψάρια με θολά, ξηρά, ζαρωμένα ή κοίλα μάτια.

• Τα βράγχια: πρέπει να είναι καθαρά, κόκκινα και λαμπερά, χωρίς γκριζωπά ίχνη ή κατάλοιπα λάσπης.

• Το σώμα: πρέπει να είναι σφιχτό, στρωτό και σχεδόν σκληρό, όχι χαλαρό, μαλακό ή άμορφο.

• Το δέρμα: πρέπει να είναι λαμπερό και υγρό στην αφή. Δεν πρέπει να είναι ξηρό ή θολό. Οποιοδήποτε άλλο φυσικό σημάδι ή χρωματισμό έχει το ψάρι, δεν πρέπει επίσης να είναι θολό. Για παράδειγμα, ψάρια όπως το μπαρμπούνι και η κουτσομούρα θα πρέπει να έχουν λαμπερό ροζέ κόκκινο χρώμα, η πέστροφα ιριδίζον χρωματισμό και ο σολομός λαμπερό ασημένιο.

• Το άρωμα: τα φρέσκα ψάρια μυρίζουν φρεσκάδα, μυρωδιά θάλασσας, και όχι ψαρίλα.

ΤΙ ΨΑΡΙΑ ΠΙΑΝΟΥΜΕ ΤΩΡΑ;

Και κυρίως τι ψάρια τρώμε, καθώς μέρα τη μέρα οι μανιώδεις (ή και απλοί) ψαροφάγοι διαγράφουμε όλο και περισσότερα είδη από τη λίστα μας. Ποια εποχιακά ψαρέματα θεωρούνται πλέον, όχι απλά ασφαλή, αλλά και ωφέλιμα;

Από τους παλαιότερους εξόριστους ο ξιφίας, που σε μεγάλες ποσότητες επιβαρύνει τον οργανισμό με υπέρ του δέοντος υδράργυρο, όπως και ο σολομός και ο τόνος, που φέρουν επίσης φορτίο βαρέων μετάλλων: μολύβι, κάδμιο, αρσενικό και άλλα. Μόνη εξαίρεση η άγρια εκδοχή του σολομού, που εγχώρια σπανίως διατίθεται. Φυσικά η συσσώρευση των τοξικών μετάλλων στα ψάρια γίνεται σταδιακά. Μεγάλη μερίδα ειδικών παροτρύνει να στραφούμε σε άλλα θαλασσινά, καθώς τα παραπάνω στοιχεία, μετά από συχνή και αθρόα κατανάλωση, δύνανται να βλάψουν το κεντρικό, το περιφερικό και το αιμοποιητικό μας σύστημα, καθώς και τα νεφρά μας. Οι πιο ανθεκτικοί οργανισμοί αποβάλουν επιτυχώς τις υπερτοξικές αυτές ουσίες, αλλά τα παιδιά και οι πιο αδύναμοι εξ ημών παραμένουν επιρρεπείς.

Η εξήγηση βρίσκεται – προς έκπληξή μας- στις αποστάσεις που τα ψάρια διανύουν όσο βρίσκονται εν ζωή. Τα τονοειδή λόγω έντονου μεταβολισμού αναπτύσσουν υψηλές ταχύτητες κολυμπώντας και έτσι βαρύνονται με τα παραπάνω μέταλλα, σύμφωνα με μελέτες του Ινστιστούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων. Γόπες, γαύροι, κολιοί, αθερίνες αλλά και σαρδέλες, μαρίδες, σκουμπριά και σαυρίδια, ως λιγότερο ανθεκτικοί κολυμβητές, έχουν μεταβολισμό που τους βοηθά να μη συγκεντρώνουν βαρέα μέταλλα.

Τα εν λόγω αφρόψαρα αποτελούν την υγιέστερη αντιπρόταση: μικρότερα και φθηνότερα των τονοειδών, δεν υπάρχουν δυστυχώς αυτή την εποχή, καθώς χρειάζονται υψηλότερες θερμοκρασίες για να αναζητήσουν τροφή, να συγκεντρώσουν λιπαρά οξέα και να νοστιμίσουν, ώστε στη συνέχεια να μετατραπούν σε δική μας. Οι γνωρίζοντες προτείνουν για την περίοδο που διανύουμε μπακαλιάρους, στήρες, ροφούς, σαργούς, κουτσομούρες και μπαρμπούνια¹. Βραστόψαρα μεν και β’ κατηγορίας, καθώς στη α’ ανήκουν το φαγκρί, η συναγρίδα και η γλώσσα, αλλά σίγουρα νόστιμα, ασφαλέστερα και λιγότερο…κουρασμένα!

¹Η συμβουλή του ψαρά: Τα ελληνικά μπαρμπούνια ξεχωρίζουν από το πορτοκαλί χρώμα τους και το σχετικά μικρό τους μέγεθος.

(Αποφευκτέα τα φούξια ή μπατζαρί χρώματος και μεγάλου μεγέθους.)

ΠΩΣ ΝΑ ΚΑΘΑΡΙΣΕΤΕ ΕΥΚΟΛΑ ΤΑ ΨΑΡΙΑ

Αν αυτό που σας αποτρέπει από το να καταναλώνετε ψάρια είναι ο χρόνος που απαιτείται για να τα καθαρίσετε από τα λέπια, τότε υπάρχει λύση.

Βυθίστε τα για περίπου 30 λεπτά σε νερό, στο οποίο έχετε διαλύσει λίγη μαγειρική σόδα. Η σόδα θα τα μαλακώσει και έτσι θα περνάτε λιγότερη ώρα πάνω από το νεροχύτη και περισσότερη απολαμβάνοντάς τα.

Επίσης βάζοντας γάντια μιας χρήσης, τα χέρια σας δεν θα μυρίζουν μετά το καθάρισμα ειδικά αν τα «ξεπλύνετε» με χυμό λεμονιού.

ΝΕΑ ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΠΩΣ ΤΑ ΨΑΡΙΑ ΕΞΕΛΙΧΘΗΚΑΝ ΣΕ ΤΕΤΡΑΠΟΔΑ ΖΩΑ

Νέο φως στην κρίσιμη εξελικτική φάση, κατά την οποία τα πίσω πτερύγια των ψαριών μεταμορφώθηκαν σταδιακά σε πόδια και έτσι τα ψάρια βγήκαν πλέον στη στεριά και περπάτησαν, ρίχνει η μελέτη του «Τικτααλίκ», ενός μεταβατικού πλάσματος του γλυκού νερού, ενός ενδιάμεσου κρίκου ανάμεσα στα ψάρια και στα πρώτα τετράποδα ζώα της ξηράς, που έζησε πριν από 375 εκατ. χρόνια.

Η ανακάλυψη αυτή έρχεται σε αντίθεση με την κυρίαρχη θεωρία ότι τα μεγάλα κινούμενα πίσω πόδια αναπτύχθηκαν από τα πίσω πτερύγια των ψαριών, μόνο αφότου τα σπονδυλωτά ζώα είχαν πια βγει στην ξηρά χρησιμοποιώντας τα μπροστινά πόδια τους, που είχαν πρώτα εξελιχθεί μέσα στο νερό.

Όμως οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή ανατομίας του πανεπιστημίου του Σικάγο Νιλ Σούμπιν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και τη βρετανική «Γκάρντιαν», υποστηρίζουν ότι η μετάβαση από την πιο απλή «εμπροσθοκίνηση» των ψαριών στην πιο πολύπλοκη «τετρακίνηση» των ζώων, στην πραγματικότητα έλαβε χώρα ήδη μέσα στο νερό, σε μεταβατικά είδη όπως ο Τικτααλίκ (Tiktaalik roseae).

Το εν λόγω απολίθωμα ανακαλύφθηκε το 2004 στη νήσο Ελεσμίαρ του αρκτικού Καναδά από τον Σούμπιν και έκτοτε μελετάται εξονυχιστικά, καθώς αποτελεί το πιο γνωστό και καλύτερα διατηρημένο μεταβατικό είδος μεταξύ ψαριού και τετράποδου ζώου. Ο Τικτααλίκ είχε πλατύ επίπεδο κεφάλι και κοφτερά δόντια, μοιάζοντας με διασταύρωση ψαριού με κροκόδειλο.

Έφθανε σε μήκος τα τρία μέτρα περίπου και κυνηγούσε στα ρηχά γλυκά νερά. Είχε βράγχια και πτερύγια, αλλά επίσης χαρακτηριστικά ζώου, όπως κινούμενο λαιμό, στέρεα πλευρά και πρωτόγονα πνευμόνια. Επιπλέον, τα μεγάλα μπροστινά πτερύγιά του διέθεταν ώμους, αγκώνες και καρπούς, που του επέτρεπαν να στηρίζεται σε στερεό έδαφος.

Έως τώρα είχε μελετηθεί μόνο το μπροστινό μέρος του Τικτααλίκ, ενώ η νέα έρευνα εστίασε στο πίσω μέρος του, μετά την ανακάλυψη νέων απολιθωμάτων στο βόρειο Καναδά, τα οποία πλέον περιείχαν τη λεκάνη του και μέρος από τα πίσω πτερύγιά του. Η μεγάλη λεκάνη και η άρθρωση του ισχίου του είναι σχεδόν ίδια με ορισμένα πρώιμα τετράποδα ζώα, πράγμα που εξέπληξε τους επιστήμονες, με δεδομένο ότι πρόκειται κατά βάση για ένα θαλάσσιο οργανισμό.

Επιπλέον, το πίσω πτερύγιό του φαίνεται πως ήταν εξίσου μακρύ και πολύπλοκο με το μπροστινό, πράγμα που δείχνει ότι είχε ήδη αναπτύξει μια ικανότητα «τετρακίνησης» στο ρηχό βυθό. Όπως είπε ο Σούμπιν, «είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι ο Τικτααλίκ χρησιμοποιούσε τα μεγάλα πίσω πτερύγια του ως κουπιά για να κολυμπά, αλλά επίσης μπορεί να περπατούσε με αυτά, όπως ορισμένα σημερινά ψάρια που περπατούν στο βυθό».

Σε κάθε περίπτωση, τόνισε, «ανεξάρτητα αν και πώς ο Τικτααλίκ περπατούσε, είναι ξεκάθαρο ότι η έμφαση στα πίσω άκρα και στην κίνηση με τη βοήθεια της λεκάνης είναι μια τάση που άρχισε ήδη στα ψάρια και αργότερα εντάθηκε στη διάρκεια εμφάνισης των τετράποδων», κάτι που έγινε στην Ύστερη Δεβόνια περίοδο, πριν από 395 έως 362 εκατ. χρόνια. Πλάσματα όπως ο Τικτααλίκ θεωρούνται οι πρόγονοι των κατοπινών αμφίβιων, ερπετών, δεινοσαύρων, θηλαστικών και, τελικά, των ανθρώπων.

ΧΡΙΣΤΟΨΑΡΟ

Σύμφωνα με το θρύλο είναι το ψάρι που πολλαπλασίασε ο Χριστός, ενώ οι κηλίδες πάνω στο σώμα του είναι τα σημάδια που άφησαν τα χέρια του Χριστού όταν το έπιασε.

Δεν έχει οριστεί ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος, οι επιστήμονες όμως προτείνουν να αλιεύεται σε μέγεθος μεγαλύτερο από 33 εκατοστά.

Αναπαράγεται την άνοιξη και το φθινόπωρο, γι' αυτό είναι καλύτερο να το αποφεύγουμε αυτές τις περιόδους.

ΣΚΟΥΜΠΡΙ - ΠΡΟΣΙΤΟ ΨΑΡΙ ΜΕ ΠΟΛΙΤΙΜΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

Το σκουμπρί θεωρείται πολύτιμο για το κρέας του. Είναι πλούσιο σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β και βιταμίνη D, καθώς και σε διάφορα μέταλλα όπως σελήνιο, σίδηρο και ιώδιο.

 
 

Το σκουμπρί (Scomber scombrus, σκόμβρος ο γνήσιος), επίσης τσίρος, είναι πελαγικό είδος ψαριού που ζει σε κοπάδια. Ανήκει στην οικογένεια των σκομβριδών (scombridae) και είναι συγγενικό είδος με τον κολιό (Scomber japonicus). Παλαιότερα το σκουμπρί ήταν πολύ πιο δημοφιλές απ’ ότι σήμερα. Οι Ρωμαίοι το γνώριζαν και το κατανάλωναν με διάφορους τρόπους. Είναι γνωστό, ότι έφτιαχναν μια σάλτσα μετά από ζύμωση , με την οποία αρωμάτιζαν άλλα πιάτα. Η σάλτσα αυτή λεγόταν garum. Οι ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής κατανάλωναν επίσης σκουμπρί με διάφορους τρόπους. Αργότερα το γνώρισαν και οι άποικοι, και το ψάρι αυτό, μαζί με το σολομό και τον βακαλάο ήταν πολύ αγαπητό.

Σήμερα, το σκουμπρί δεν είναι πολύ δημοφιλές στη Βόρεια Αμερική και ένα μεγάλο μέρος των αλιευμάτων εξάγεται στην Ευρώπη και την Ασία. Ωστόσο, είναι μια εξαιρετική τροφή για την υγεία και σχετικά φθηνή. Τα είδη του σκουμπριού, που βρίσκουμε συνήθως στην αγορά έχουν μήκος 30-40 εκατοστά.

Θρεπτικά συστατικά και Υγεία

Ωμέγα –3 Λιπαρά οξέα : Το Σκουμπρί ανήκει στα λιπαρά ψάρια και περιέχει απαραίτητα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, που είναι ωφέλιμα για την υγεία. Είναι πηγή εικοσιπεντανοϊκού οξέος (EPA) και δοκοσαεξανοϊκού οξέος (DHA), [ δύο λιπαρά οξέα ωμέγα-3.] Αυτά λειτουργούν ως πρόδρομες ουσίες χημικών διαβιβαστών, που προωθούν την υγιή λειτουργία του ανοσοποιητικού , του κυκλοφορικού και του ορμονικού συστήματος. 

Η θετική επίδραση της κατανάλωσης λιπαρών ψαριών- όπως το σκουμπρί- στη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων βρίσκει σύμφωνη την επιστημονική κοινότητα . Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα άτομα, που καταναλώνουν περισσότερα ψάρια έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη. Επίσης υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ωμέγα -3 μπορεί να μειώνουν το ρίσκο για την ασθένεια Alzheimer. Άλλες μελέτες έχουν βρει συσχέτιση, μεταξύ της κατανάλωσης λιπαρών ψαριών και μειωμένης συχνότητας εμφάνισης αρθρίτιδας . Τα ωμέγα -3 λιπαρά οξέα, συμβάλλουν επίσης σε αντιφλεγμονώδεις δράσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες στη θεραπεία ή στην ανακούφιση από συμπτώματα ορισμένων ασθενειών, όπως το άσθμα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και η ψωρίαση .

Η American Heart Association (ΑΗΑ) συνιστά στους υγιείς ενήλικες να τρώνε τουλάχιστον δύο γεύματα την εβδομάδα με ψάρια, και ειδικά με λιπαρά ψάρια, για να φροντίζουν την υγεία της καρδιάς . Αρκετές επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων (κυρίως από λιπαρά ψάρια), άσκησαν θετική επίδραση στην καρδιαγγειακή υγεία και στη μείωση της θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νόσο . 

Αυτά τα λιπαρά οξέα επιδρούν, σε διάφορες λειτουργίες του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της πίεσης του αίματος, των τριγλυκεριδίων και θρόμβων αίματος, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση του κίνδυνου αθηροσκλήρωσης.
Το σκουμπρί είναι ένα από τα έξι πλουσιότερα ψάρια σε EPA και DHA, μαζί με την πέστροφα τις σαρδέλες, τον τόνος, τη ρέγκα και τον σολομό.

Ψάρια για τις εγκύους : Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η ανάγκη για πολλές θρεπτικές ουσίες είναι υψηλότερες. Το σκουμπρί είναι μια εξαιρετική πηγή βιταμινών Α και Β12, και πηγή σιδήρου, τρία θρεπτικά στοιχεία απαραίτητα για την υγεία της μητέρας και του εμβρύου. Επιπλέον, η υψηλή περιεκτικότητα του σκουμπριού σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα συμβάλλει στη σωστή νευρολογική ανάπτυξη του εμβρύου. Αν σε αυτό προσθέσουμε και την υψηλή περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνες, θα έχουμε μια εξαιρετική τροφή για τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Πρωτεΐνες : Το σκουμπρί , όπως όλα τα ψάρια σε γενικές γραμμές είναι μια εξαιρετική πηγή πλήρων πρωτεϊνών, διότι περιέχει και τα εννέα απαραίτητα αμινοξέα (αυτά που δεν παράγονται από το σώμα μας και πρέπει να προέρχονται από τη διατροφή μας). Οι πρωτεΐνες χρησιμοποιούνται για τον σχηματισμό των πεπτικών ενζύμων και ορμονών, καθώς και για την διαμόρφωση και επιδιόρθωση ιστών, όπως το δέρμα, οι μυς και τα οστά. 

Επιπλέον, αρκετές μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι η πρωτεΐνη των ψαριών, μπορεί να βελτιώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη . Απαιτείται σύνεση και αναμονή και πρέπει να σημειωθεί, ότι οι μελέτες σε ανθρώπους βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη.

Μέταλλα : Σημαντικά μέταλλα που περιέχονται στο σκουμπρί είναι ο φώσφορος, το μαγνήσιο, το σελήνιο, ο σίδηρος και το ιώδιο.

Βιταμίνες : Από τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β, σημειώνουμε την Β2 (ριβοφλαβίνη), την Β3 (νιασίνη), την Β5 (παντοθενικό οξύ) την Β6 (πυριδοξίνη), και την Β12. Επίσης περιέχει και Βιταμίνη D.

Μέση Διατροφική ανάλυση 100g Ωμού Σκουμπριού Ατλαντικού
Θρεπτικό συστατικό	Μονάδα μέτρησης	Τιμή
Νερό	g	63.55
Ενέργεια	kcal	205
Πρωτεΐνες	g	18.60
Ολικά λιπαρά	g	13.89
Μέταλλα
Ασβέστιο, Ca	mg	12
Σίδηρος, Fe	mg	1.63
Μαγνήσιο, Mg	mg	76
Φώσφορος, P	mg	217
Ψευδάργυρος, Zn	mg	0.63
Ηλεκτρολύτες
Κάλιο, K	mg	314
Νάτριο, Na	mg	90
Βιταμίνες
Βιταμίνη  C	mg	0.4
Θειαμίνη	mg	0.176
Ριβοφλαβίνη	mg	0.312
Νιασίνη	mg	9.080
Βιταμίνη  B-6	mg	0.399
Φυλλικό οξύ	µg	1
Βιταμίνη  B-12	µg	8.71
Βιταμίνη A, IU	IU	167
Βιταμίνη E (alpha-tocopherol)	mg	1.52
Βιταμίνη D	IU	643
Βιταμίνη K (phylloquinone)	µg	5.0
Κατανομή Λιπαρών Οξέων
Κορεσμένα λιπαρά οξέα	g	3.257
Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα	g	5.456
Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα	g	3.350

Η ΧΛΩΡΙΔΑ & Η ΠΑΝΙΔΑ ΤΩΝ ΒΟΡΕΙΩΝ ΣΠΟΡΑΔΩΝ

 

Η γεωγραφική απομόνωση της περιοχής, η μορφολογία, ο περιορισμένος βαθμός ανθρώπινης παρέμβασης και η άριστη κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, καθιστούν το τοπίο και τις θαλάσσιες περιοχές του Πάρκου, ιδανικό καταφύγιο, για πολλά απειλούμενα με εξαφάνιση, είδη της χερσαίας και θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας.

Xλωρίδα

Τα νησιά καλύπτονται από μεσογειακά δάση κωνοφόρων όπως ο πεύκος, μακία βλάστηση με θάμνους όπως η κουμαριά, το σχίνο, το φιλλύκι, το ρείκι, ο ράμνος και το πουρνάρι, συχνά σε μορφή δενδρώδη. Ακόμη συναντούμε αειθαλή, όπως το κρητικό σφενδάμι, η αγριελιά, το θαμνοκυπάρισσο και το σπάνιο δεντράκι Amelanchier chelmea. Συνηθισμένα είναι ακόμη τα φρύγανα σε μεγάλη ποικιλία ειδών. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι και η χασμοφυτική χλωρίδα, με αρκετά ενδημικά φυτά, όπως η Campanula reiseri, η Campanula rechingeri, το Linum gyaricum, η Areanaria phitosiana, κ.λ.π. Τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanicae), τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την αναπαραγωγή άλλων οργανισμών αλλά και τη συγκράτηση και ανακύκλωση διαφόρων ουσιών στο θαλάσσιο περιβάλλον, είναι εκτεταμένα και διατηρούνται σε άριστη κατάσταση.

Πανίδα

Η περιοχή του Πάρκου είναι ένας σημαντικός βιότοπος για πολλά είδη ψαριών (περίπου 300), πτηνών (περισσότερα από 80 είδη), ερπετών και επίσης θηλαστικών. H μεσογειακή φώκια (Monachus monachus), το κόκκινο κοράλι (Coraliu mrubrum), ο μαυροπετρίτης (Falco eleonorae),ο αιγαιόγλαρος (Laru saudouinii), ο θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis) και το αγριοκάτσικο των Γιούρων (Capra aegagrus)είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά σπάνια είδη που απαντούνται στη περιοχή. Μερικά από τα πτηνά που διαβιούν στο Πάρκο είναι ο σπιζαετός (Hieraetus fasciatus), o κορμοράνος (Phalacrocorax carbo) και ο ασημόγλαρος (Larus cacchinans), και οι σταχτάρες (Apus apus και Apus melba). Η ορνιθοπανίδα περιλαμβάνει επίσης τα είδη της οικογένειας Sylvidae, όπως οι τσιροβάκοι Sylvia melanocephala και Sylvia articapilla.Επίσης μεγάλη ποικιλομορφία παρουσιάζει η υποβρύχια πανίδα με πολλά βενθικά και πελαγικά είδη. Δελφίνια καθώς και μερικά είδη φαλαινών απαντώνται στην περιοχή. Τα πιο συνηθισμένα είδη δελφινιών και φαλαινών είναι το κοινό δελφίνι (Delphinus delphis), το ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba), το ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus), o φυσητήρας (Physeter macrocephalus) και ο ζιφιός (Ziphius cavirostris).

ΜΕΓΑΛΟΖΥΓΑΙΝΑ - ΚΑΡΧΑΡΙΑΣ

Η Sphyrna mokarran - Σφύρνα η μοκαραν. (γνωστή και ως μεγαλοζύγαινα ή μεγάλος σφυροκέφαλος) είναι το μεγαλύτερο είδος σφυροκέφαλου καρχαρία, με μήκος που φτάνει τα 6,1 μέτρα. Βρίσκεται σε τροπικά και θερμά εύκρατα νερά σε όλο τον κόσμο, κατοικώντας σε οι παράκτιες περιοχές και στην υφαλοκρηπίδα. Η μεγαλοζύγαινα μπορεί να διακριθεί από τους άλλους σφυροκέφαλους από το σχήμα του κεφαλίου, το οποίο είναι μεγάλο και σχεδόν ευθύ μπροστά, και από το ψηλό, δρεπανοειδής πρώτο ραχιαίο πτερύγιο. Ένα μοναχικό, ισχυρό αρπακτικό στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, ο μεγάλος σφυροκέφαλος τρέφεται με μια ευρεία ποικιλία αρπακτικών που κυμαίνονται από τα μαλακόστρακα και τα κεφαλόποδα, στους οστεϊχθύες και μικρότερους καρχαρίες. Οι παρατηρήσεις αυτού του είδους στη φύση υποδηλώνουν ότι μία από τις λειτουργίες του κεφαλιού είναι να ακινητοποιήσει σαλάχια, ένα αγαπημένο θήραμα. Το είδος είναι ζωοτόκο, γεννώντας μέχρι και 55 μικρά κάθε δύο χρόνια.

Αν και δυνητικά επικίνδυνος, ο μεγάλος σφυροκέφαλος σπάνια επιθέται σε ανθρώπους. Αυτός ο καρχαρίας αλιεύεται σε μεγάλο βαθμό για τα μεγάλα πτερύγιά του, τα οποία είναι εξαιρετικά πολύτιμα στην ασιατική αγορά ως το κύριο συστατικό της σούπας από πτερύγια καρχαρία. Ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός των μεγάλων σφυροκέφαλων να μειώνεται σημαντικά σε όλο τον κόσμο, και έχει εκτιμηθεί ως απειλούμενο από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN).

ΚΤΕΝΟΖΥΓΑΙΝΙΑ - ΚΑΡΧΑΡΙΑΣ

Η κτενοζύγαινια (επιστημονική ονομασία Sphyrna lewini - Σφύρνα του Λιούιν) είναι ένας σφυροκέφαλος καρχαρίας, ο οποίος ζει σε τροπικά και ζεστά έυκρατα νερά σε όλο τον κόσμο, σε βάθος μέχρι 500 μέτρα. Είναι το πιο κοινό είδος σφυροκέφαλου καρχαρία. Γενετικές έρευνες έχουν δείξει ότι αυτό το είδος μπορεί στην πραγματικότητα να αποτελείται από δύο διαφορετικά είδη. Φτάνει σε μήκος τα 4,3 μέτρα. Όπως και στους άλλους σφυροκέφαλους, το πιο χαρακτηριστικό μέρος του σώματός τους είναι το κεφάλι.

Αυτός ο καρχαρίας σχηματίζει μεγάλα κοπάδια κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ το βράδυ οι ενήλικοι σκορπίζουν για να κυνηγήσουν. Τρέφεται κυρίως με ψάρια όπως η σαρδέλα και το σκουμπρί και περιστασιακά με κεφαλόποδα. Επίσης τρέφεται με μικρότερους καρχαρίες όπως ο μαυροπτέρυγος υφαλοκαρχαρίας.

Από το 2008, η σφύραινα είναι στα «παγκοσμίως απειλούμενα» είδη. Η έρευνα έχει δείξει ότι σε ορισμένες περιοχές του Ατλαντικού Ωκεανού οι πληθυσμοί έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 95% τα τελευταία 30 χρόνια. Μεταξύ των λόγων για αυτήν την πτώση είναι η υπεραλίευση και η αύξηση της ζήτησης για πτερύγια καρχαρία. Οι ερευνητές αποδίδουν αυτή την αύξηση της ζήτησης στη ζήτηση των πτερυγίων του καρχαρία ως ακριβό έδεσμα (όπως στη σούπα από πτερύγια καρχαρία) και ζητούν να απαγορευθεί η πρακτική της αφαίρεσης πτερυγίων καρχαρία, μια πρακτική κατά την οποία τα πτερύγια του καρχαρία αποκόπτονται και το υπόλοιπο μέρος του ζώου ρίχνεται πάλι στο νερό για να πεθάνει. Οι σφυροκέφαλοι είναι από τα πιο συχνά αλιεύομενα είδη καρχαρία για πτερύγια.

ΜΕΔΟΥΣΕΣ - ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟ ALEXANDER SEMENOV

ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΗΚΕ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΨΑΡΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Απολιθώματα του μεγαλύτερου ψαριού στον κόσμο βρήκε μια διεθνής ομάδα παλαιοντολόγων από τα Εθνικά Μουσεία της Σκωτίας και τα πανεπιστήμια του Εδιμβούργου και της Γλασκώβης.

Πρόκειται για το γιγάντιο οστεώδες ψάρι Leedsichthys που κολυμπούσε στους ωκεανούς πριν 160 εκατομμύρια χρόνια, τρεφόταν με πλαγκτόν και έφτανε σε μήκος τα 15,2 μέτρα.

Τα ευρήματα εκτιμάται ότι συμπληρώνουν τα κενά στην ιστορία της εξέλιξης των ψαριών, των θηλαστικών και των οικοσυστημάτων των ωκεανών.

Έτσι όπως οι δεινόσαυροι στην ξηρά εξελίχθηκαν και δημιούργησαν ζώα τεραστίων διαστάσεων, τα θαλάσσια πλάσματα επίσης άρχισαν να αναπτύσσονται πάρα πολύ κατά την Ιουρασική περίοδο.

«Η διαδικασία είναι γνωστή ως γιγαντισμός», δήλωσε ο ερευνητής Jeff Liston από τα Εθνικά Μουσεία της Σκωτίας.

«Η διαδικασία ήταν γνωστή για τα χερσαία ζώα, ωστόσο δεν υπήρχε κάποιος τρόπος για να μάθουμε αν συντελέστηκε μια παράλληλη διαδικασία στους ωκεανούς. Τώρα ξέρουμε ότι αυτό συνέβη, αν και δεν έχουμε διευκρινίσει τους λόγους για τους οποίους παρουσιάστηκαν αυτά τα γιγάντια κτήνη τόσο στην ξηρά όσο και στην θάλασσα», προσέθεσε ο ερευνητής.

«Τα γιγάντια ζώα που ζουν σήμερα στους ωκεανούς και τρέφονται με πλαγκτόν συγκαταλέγονται στα μεγαλύτερα σπονδυλωτά ζώα της σύγχρονης εποχής. Το αρχαίο ψάρι Leedsichthys ήταν το πρώτο στη Γη με αυτόν τον ρόλο», συμπλήρωσε.

«Το Leedsichthys ήταν ο πρωτοπόρος της ομάδας ζώων που συμπληρώνεται σήμερα από θηλαστικά όπως οι μπλε φάλαινες, οι καρχαρίες, οι φαλαινοκαρχαρίες και τα σαλάχια», διευκρίνισε ο Δρ. Liston.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες το γιγάντιο ψάρι είχε την ίδια τύχη με τα τεράστια ζώα της ξηράς και εξαλείφθηκε από την ίδια αιτία που αφάνισε τους δεινοσαύρους πριν 66 εκατομμύρια χρόνια.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΑΙ ΨΑΡΙΑ

Οι Βυζαντινοί δε θα μπορούσαν παρά να δείχνουν ιδιαίτερη αγάπη σε κάθε είδους ψάρια και οστρακόδερμα μιας και ο Βόσπορος και η Προποντίδα τους πρόσφερε  μια ατέλειωτη ποικιλία σε τέτοια αφθονία που θα μπορούσαν να τα αλιεύουν ακόμα και με τα χέρια! Στο έργο του «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» ο Φαίδων Κουκουλές περιγράφει τον τρόπο κατανάλωσης των ψαριών κατά την  περίοδο εκείνη: οι ιχθύες τρώγονταν χλωροί (δηλαδή φρέσκοι)  ή αλίπαστοι ή συντηρούμενοι μέσα σε ξύδι «οξωτούς ιχθύας) . Αυτοί δε που αλιευόταν σε αφθονία από το Βόσπορο ήταν  η λακέρδα, οι τόνοι, οι σκόμβροι, οι τσίροι (γαύροι).
Τα παχιά ψάρια όπως ο τόνος, η  παλαμίδα και το σκουμπρί τα μαγείρευαν στη σχάρα ή στο φούρνο. Με τα πετρόψαρα παρασκεύαζαν ψαρόσουπες τις οποίες αρωμάτιζαν μα φρέσκα λαχανικά και βότανα.
Τα μαλάκια και τα οστρακόδερμα ονομάζονταν στους Βυζαντινούς χρόνους «αγνά» διότι η κατανάλωσή τους επιτρεπόταν ακόμα και τις ημέρες της νηστείας (ημέρες εξαγνισμού).  Τα καλαμάρια τρώγονταν συνήθως τηγανιτά ή γεμιστά με ρύζι, σταφίδες και κουκουνάρι και το χταπόδι μαγειρευόταν μόνο με άφθονα μπαχαρικά.

ΤΑ ΨΑΡΙΑ "ΣΚΕΦΤΟΝΤΑΙ"

Τις νοητικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο ενός ψαριού, την ώρα που αυτό κυνηγά ένα άλλο ψάρι μέσα στο νερό, κατάφεραν να βιντεοσκοπήσουν, για πρώτη φορά, Ιάπωνες επιστήμονες. Οι βιολόγοι είδαν τις «σκέψεις» ενός ψαριού να «κολυμπούν» μέσα στον εγκέφαλό του.

Στην πραγματικότητα, είναι η πρώτη φορά που οι νευροεπιστήμονες είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τα εγκεφαλικά κύτταρα εν ώρα δράσης σε ένα ανεξάρτητα κινούμενο ζώο. Αν και η μελέτη αφορούσε ένα ψάρι, παρέχει στοιχεία και για τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Προηγούμενες μελέτες είχαν χρησιμοποιήσει τεχνικές μαγνητικής απεικόνισης για να μελετήσουν τη δραστηριότητα διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου των ψαριών, όμως η νέα έρευνα χρησιμοποίησε μια διαφορετική, πιο εξελιγμένη τεχνική για να καταγράψει τη διαδικασία ενεργοποίησης και απενεργοποίησης των επιμέρους εγκεφαλικών κυττάρων κάθε στιγμή.

Η νέα τεχνολογία, σύμφωνα με τους ερευνητές, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ευρύτερα για να μελετηθεί η νοητική διαδικασία σε ανθρώπους και ζώα και να ρίξει περισσότερο φως σε διάφορες εγκεφαλικές διαταραχές, καθώς επίσης να διευκολύνει την καλύτερη αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των νευρολογικών-ψυχιατρικών φαρμάκων.

Οι ερευνητές του Εθνικού Ινστιτούτου Γενετικής της Ιαπωνίας και του Ινστιτούτου Επιστήμης του Εγκεφάλου του πανεπιστημίου Σαϊτάμα, με επικεφαλής τον καθηγητή Γιουνίτσι Νακάι και τον Κοϊτσι Καβακάμι, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας "Current Biology", σύμφωνα με το "Science" και το "New Scientist", εξέφρασαν την αισιοδοξία τους ότι στο μέλλον θα καταστεί εφικτό για τους επιστήμονες να ερμηνεύουν τη συμπεριφορά ενός ζώου, τη διαδικασία μάθησης και μνήμης, καθώς και τα συναισθήματά του (φόβος, χαρά, θυμός κ.α.), με βάση την ιδιαίτερη ενεργοποίηση των ξεχωριστών συνδυασμών νευρώνων (εγκεφαλικών κυττάρων).

Οι Ιάπωνες ερευνητές τροποποίησαν γενετικά τη διαφανή προνύμφη ενός μικρού ψαριού-ζέβρα, έτσι ώστε το τμήμα του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην όραση, να εκπέμπει πλέον -χάρη σε μια ειδική πρωτεϊνη (GPF)- φωσφορίζον πράσινο φως, κάθε φορά που οι νευρώνες ενεργοποιούνταν. Με τη βοήθεια ενός μικροσκοπίου και μιας βιντεοκάμερας υψηλής ανάλυσης, οι επιστήμονες ήταν πλέον σε θέση να κινηματογραφήσουν σε πραγματικό χρόνο την εγκεφαλική δραστηριότητα του ψαριού σε διαφορετικές στιγμές (όταν κατασκόπευε τη λεία του, όταν κινείτο προς αυτήν, όταν αποφάσιζε να την πιάσει κλπ).

ΧΡΩΜΑ ΨΑΡΙΩΝ

 

Γενικά ως προς το χρώμα τα ψάρια είναι τα περισσότερο εντυπωσιακά ζώα στον κόσμο. Ιδιαίτερα το ασημί χρώμα των λεπιών που κυριαρχεί στα περισσότερα είδη οφείλεται σ΄ ένα στρώμα γουανίνης ή γκουανίνης, που αποτελεί υποπροϊόν της πέψης των τροφών τους. Σε πολλές των περιπτώσεων η ουσία αυτή φέρεται σε κρυσταλλική μορφή σαν πλάκες που αναλύουν το φως έτσι ώστε να δημιουργούν ιριδισμούς με πολλά χρώματα. Οι δε πράσινες, οι κόκκινές κι οι θαλασσιές αποχρώσεις με τους διάφορους επιμέρους χρωματισμούς οφείλονται σε αναρίθμητα αστεροειδή κύτταρα που ονομάζονται «χρωματοφόρα» τα οποία και βρίσκονται διασκορπισμένα σ΄ όλο το δέρμα του ψαριού. Τα χρωματοφόρα αυτά περιέχουν μεγάλη ποικιλία χρωστικών ουσιών όπως καριτινοειδή, φλαβίνες, μελανίνη, γουανίνη κ.λπ. Πολλά ψάρια αλλάζουν το χρώμα τους ανάλογα με τη διάθεσή τους ή τον χώρο που βρίσκονται. Σημειώνεται ότι το φαινόμενο αυτό της παραλλαγής των ψαριών είναι σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα απ΄ ότι παρατηρείται στον χαμαιλέοντα.
Η χρωστική ουσία ενός δερματικού κυττάρου ψαριού μπορεί να περιοριστεί τόσο ώστε να είναι σχεδόν αόρατο. Υπό την επίδραση όμως συγκεκριμένης ορμόνης για κάθε χρωστική αυτή μπορεί να διασταλεί μέχρι να γεμίσει όλο το κύτταρο. Οι μεταβολές αυτές των χρωμάτων συμβαίνουν κυρίως όταν το ψάρι αλλάζει τόπο βυθού (περιβάλλον), διάθεση ή σε αιφνιδιασμό ή φόβο. Γενικά πάντως τα υγιή ψάρια έχουν περισσότερο γυαλιστερό και λαμπρό χρώμα παρά όταν αρρωσταίνουν. Οι δε αλλαγές των χρωμάτων που παρατηρούνται στα σώματα των ψαριών παρουσιάζουν μια θαυμαστή κυματοειδή κίνηση, είτε από το ρύγχος προς την ουρά, είτε διαγώνια, είτε από τη ράχη προς τη κοιλιά.

• Σημειώνεται ότι τελικά η αλλαγή του χρωματισμού των ψαριών εχει στενή σχέση με την όρασή τους. Συνεπώς ένα τυφλό ψάρι ή ένα που τυφλώνεται από έντονη δέσμη φωτός δεν μπορεί ν΄ αντιληφθεί το χρώμα του περιβάλλοντος και δεν αλλάζει χρώμα παραμένοντας ακίνητο. Αυτός είναι και ο ιδιαίτερος λόγος που απαγορεύεται αυστηρά η υποβρύχια αλιεία με φως.

Αναμφίβολα όμως τα περισσότερο θαυμαστά ψάρια σε ποικιλία χρωμάτων είναι τα πετρόψαρα γλυκού νερού και θαλασσινού των τροπικών περιοχών, τα λεγόμενα «τροπικά ψάρια», που αποτελούν ιδιαίτερο πλούτο της φύσης και βεβαίως των ενυδρείων.
Τέλος λαμβάνοντας υπόψη το βάθος στο οποίο φθάνουν οι ακτίνες του ήλιου σε συνάρτηση με την όραση των ψαριών στα διάφορα επίπεδα βάθους εύλογα διαπιστώνει κανείς ότι τα ψάρια με πολύ ανοικτά χρώματα μέχρι ακόμα και διαφανή είναι αυτά που ζουν κοντά στην επιφάνεια. Σε μεγαλύτερα βάθη είναι σκουρόχρωμα με κυρίαρχα χρώματα το μπλε και το κόκκινο. Και σε ακόμα μεγαλύτερα βάθη είναι περισσότερο σκουρόχρωμα μέχρι μαύρα όπως συμβαίνει κυρίως στα αβυσσαία ψάρια.

Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ - ΧΤΑΠΟΔΙ

 

Το χταπόδι είναι ο χαμαιλέων της θάλασσας ή μάλλον ο Πρωτέας της θάλασσας. Οι ξαφνικές αλλαγές χρώματος και σχήματος με τις οποίες προσπαθούν να ξεγελάσουν τους εχθρούς τους ονομάζονται «πρωτεϊκές εκδηλώσεις» : μεταμφιέσεις, χειρονομίες, μιμική, πόζες και στάσεις. Επειδή δεν έχουν όστρακο βρίσκουν την ασφάλειά τους μόνο στη φυγή ή στις μεταμφιέσεις.

Το μυϊκό σύστημα του χταποδιού του δίνει μεγάλη ευκαμψία και του επιτρέπει μια πλατιά επιλογή θέσεων και στάσεων. Οι ισχυροί αυτοί μυς μπορούν όχι μόνο να κάνουν τα πλοκάμια να παίρνουν μια οποιαδήποτε θέση ή να τα μαζεύουν όλα μαζί και να παίρνουν την ακαμψία μια προστατευτικής πανοπλίας. Οι βεντούζες, επίσης μπορούν να λειτουργούν ανεξάρτητα.

Υπάρχει επίσης ένας άλλος αμυντικός μηχανισμός που μπορεί να ονομαστεί «έκθεση χρωμάτων». Αποτελείται από κυματισμούς σκοτεινού χρωματισμού που, αρχίζοντας από το κεφάλι του χταποδιού, περνούν σε όλο το σώμα του και όταν το ζώο στέκεται όρθιο φτάνουν ως τη βάση των πλοκαμιών του. Όταν δε φοβάται παίρνει τη σταχτερή απόχρωση που είναι το συνηθισμένο του χρώμα. Επίσης παίρνει τα διάφορα χρώματα των πραγμάτων πάνω στο βράχο–φύκια, στερεά υλικά–που μπορούν να ποικίλουν από μαυροπράσινα μέχρι σκούρο κόκκινο. Μόλις το χταπόδι ακουμπήσει στην άμμο παίρνει χρώμα πολύ πιο ανοιχτό, σχεδόν άσπρο. Παίρνουν το χρώμα του αντικειμένου που ακουμπούν. Ακόμη, το ζώο που κρύβεται παραμένει απόλυτα ακίνητο για να μην προδώσει την παρουσία του. Τα μικρά χταπόδια αλλάζουν χρώμα πιο γρήγορα και πιο ζωηρά από τα μεγάλα χταπόδια.

Δεν είναι ανάγκη για το χταπόδι να μπορεί να δει πραγματικά τα χρώματα του περιβάλλοντός του για να μπορέσει να τα αναπαράγει. Ένα τυφλό χταπόδι δε δυσκολεύεται να πάρει τα χρώματα του βυθούν όταν τα ακουμπά. Το σώμα ενός χταποδιού, που μόλις πέθανε, μπορεί για κάμποσο χρόνο να αλλάζει χρώματα ανάλογα με το περιβάλλον του.

Τα εκτελεστικά όργανα αυτών των χρωματικών αλλαγών είναι οι χρωματοφόροι, τα χρωμοκύτταρα.

ΚΑΡΧΑΡΙΑΣ ΓΑΛΕΟΣ

 

Ο Γαλέος (επιστημονική ονομασία Galeorhinus galeus, «Γαλεόρρινος ο γαλέος» ) είναι καρχαρίας που ανήκει στην οικογένεια Τριακίδες (triakidae). Παρόλα αυτά, την ονομασία γαλέος φέρουν και άλλα είδη καρχαριών.

Το μήκος του φθάνει τα 1-2 μέτρα. Η ράχη του έχει χρώμα ανοικτό γκριζωπό ενώ τα πλευρά του λίγο ροδίζουν και η κοιλιά του είναι άσπρη. Το ρύγχος του είναι πεπλατυσμένο και μυτερό και το στόμα του βρίσκεται στη κάτω πλευρά, όπως σε όλα τα σκυλόψαρα με δόντια μυτερά, τριγωνικά και σε σειρές. Το πρώτο ραχιαίο πτερύγιο είναι 2 ή και 3 φορές μεγαλύτερο απ΄ το δεύτερο το πτερύγιο της ουράς του που καταλήγει σαν πρύμνη πλοίου κάθετη.

Ζει στο βυθό κοντά στις στεριές και τροφή του είναι μικρά ψάρια και μαλάκια. Γεννά μικρά ζωντανά, είναι δηλαδή ζωοτόκος. Το κρέας του είναι ασπροκόκκινο και σφιχτό.

ΣΑΡΔΕΛΑ

 

Η σαρδέλα ανήκει στην οικογένεια τών κλουπεϊδων. Η ράχη της έχει χρώμα πράσινο- μπλέ και το υπόλοιπο σώμα της είναι ασημένιο. Είναι ένα πελαγίσιο ψάρι και βρίσκεται σε αφθονία στη Μεσόγειο. Το επιστημονικό της όνομα είναι σαρδίνη (καθώς αρχικά  αλιευόταν στη Σαρδηνία). Το σώμα της είναι λεπτό και επιμήκες, με τριγωνικό κεφάλι και λαμπερά λέπια  τα οποία βγαίνουν εύκολα. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες. Η σαρδέλα είναι αφρόψαρο και ζει σε κοπάδια, κινείται σε μικρό βάθος και τα αυγά της γεννιούνται το καλοκαίρι. Η αλιεία της απαγορεύεται από το Δεκέμβριο έως το Μάρτιο.

ΓΑΤΟΨΑΡΟ

Τα γατόψαρα είναι μια ομάδα των ψαριών που τρέφονται στον βυθό και βρίσκονται σε ενδιαιτήματα γλυκού νερού και παράκτιες περιοχές γύρω από κάθε ήπειρο στον κόσμο, με εξαίρεση την Ανταρκτική.Το γατόψαρο είναι εύκολα αναγνωρίσιμα από τα πλακουτσωτό,φαρδύ κεφάλι του και τα μακριά μουστάκια που προεξέχουν από το στόμα του. Τα μακριά μουστάκια τα χρησιμοποιεί  για να μυρίζει και ως εκ τούτου να καταλαβαίνει τι πρόκειται να φάει ή αν πρόκειται για κάτι επικίνδυνο ακόμη και να κρύβονται από αυτό στα περιβάλλοντα ύδατα. Παρά το όνομα, ωστόσο, δεν έχουν όλα τα είδη γατόψαρου μουστάκια.

Υπάρχουν περίπου 3.000 γνωστά είδη γατόψαρου στον κόσμο, αλλά πιστεύεται ότι ο πραγματικός αριθμός των ειδών γατόψαρου θα μπορούσε να φθάσει τα 4.500.Πολλά είδη γατόψαρου έχουν βρεθεί σε περιοχές όπου υπάρχει μικρή ή καμία ανθρώπινη παρουσία. Παρά το γεγονός ότι μπορούν γενικά να κολυμπούν σε ποταμούς και χείμαρρους με ταχεία ροή, μερικά είδη έχουν προσαρμοστεί να ζουν σε ρηχά θαλασσινά νερά περιβάλλοντα ενώ άλλα είδη γατόψαρου ζουν τη ζωή τους σε υπόγεια σπήλαια. Ο μέσος όρος μήκους ενός γατόψαρου είναι περίπου ένα μέτρο ή λίγο λιγότερο ανάλογα με το είδος. Ωστόσο το μέγεθος μπορεί να κυμαίνεται σε μέγεθος από μόλις ένα εκατοστό σε μήκος μέχρι περισσότερα από δύο μέτρα. Το μεγαλύτερο είδος γατόψαρου είναι το γατόψαρο Μεκόνγκ, ο οποίος βρίσκεται κατοικούσαν τα μέρη του ποταμού Μεκόνγκ που ρέει μέσα από το Λάος, την Ταϊλάνδη, την Καμπότζη και το Βιετνάμ. Το μεγαλύτερο γατόψαρο του Μεκόνγκ που έχει βρέθηκε ποτέ έφτανε σχεδόν τα 3 μέτρα σε μήκος.

Τα γατόψαρο είναι γενικά σαρκοβόρα, αν και ένα μικροσκοπικό είδος γατόψαρου  τρέφεται με μικρά υδρόβια φυτά. Τα γατόψαρα συνηθίζουν να τρέφονται με ψάρια, έντομα και σκουλήκια που κατοικούν κοντά στην κοίτη του ποταμού καθώς και αμφίβια όπως οι βάτραχοι και οι τρίτωνες και περιστασιακά μικρά ερπετά και θηλαστικά. Λόγω της μεγάλης ποικιλίας και το εύρος των γατόψαρων,έχουν πολλούς εχθρούς σε όλο τον κόσμο. Μεγάλα ψάρια, αμφίβια, ερπετά, θηλαστικά,ακόμη και πουλιά λυμαίνονται τα 3.000 διαφορετικά είδη γατόψαρου.

Το θηλυκό γεννάει τα αυγά του, κοντά στην επιφάνεια του νερού, όπου είναι ασφαλή από άλλα υδρόβια ζώα του βυθού. Συνήθως γεννάει μεταξύ 10 και 90 αυγών σε μια εποχή που εκκολάπτονται σε λιγότερο από μία εβδομάδα.

ΖΑΡΓΑΝΑ

Η επιστημονική της ονομασία είναι belone belone.

Το σώμα της είναι στενόμακρο και μπορεί να φτάσει μέχρι τα 80 εκατοστά. Επιπλέον είναι πρασινωπό στη ράχη και ασημογάλαζο στην κοιλιά.

Διαθέτει ένα κεντρικό κόκαλο, αυτό της σπονδυλικής στήλης, που μάλιστα έχει χρώμα πράσινο.

Το βάρος της συνήθως είναι 120-150 γραμμάρια, ενώ σπάνια φτάνει το 1,5 κιλό.

Της αρέσει να κινείται συνεχώς, πάντα όμως στον αφρό και κοντά στην παραλία.

Όταν κινείται μπορούμε και την ξεχωρίζουμε, όταν μένει όμως ακίνητη είναι σαν αόρατη. Αυτή η ιδιαιτερότητα της οφείλεται σε φυσικό χάρισμα, ώστε να κρύβεται από τους εχθρούς της. Την ημέρα γυαλίζει και την νύχτα φωσφορίζει.Είναι αρπακτικό ψάρι, με τα δόντια πιάνει και συγκρατεί τα μικρά ψάρια, τα σκοτώνει και τα καταπίνει.

Τρέφεται με ζωοπλαγκτόν και πελαγικά οστρακόδερμα.Εμφανίζεται από τον Ιούνιο, για να γεννήσει τα αβγά της, αλλά η κοπαδιαστή εμφάνιση αυτού του ψαριού είναι τον Σεπτέμβριο.

Η ζαργάνα αποτελεί έναν από τους ωραιότερους μεζέδες. Μπορούμε να την απολαύσουμε τηγανητή με χοντρό αλάτι, που θα τινάξουμε πριν τη φάμε, αλλά και σούπα. Επίσης μπορούμε να την κάνουμε και λιόκαυτη.

H ζαργάνα όταν δεν είναι ζωντανή αποτελεί ένα από τα καλύτερα δολώματα για το ψάρεμα των τόννων και των ξιφίων, με την προυπόθεση όμως να είναι φρέσκια.

Σαν ζωντανό δόλωμα είναι το καλύτερο για το πιάσιμο των μεγάλων συναγρίδων.