ΜΕΤΑΞΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΛΙΜΝΩΝ - ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ

Είναι μια πόλη με έντονη προσωπικότητα, τόσο για την πανανθρώπινη ιστορική της παρακαταθήκη όσο και για τη μορφολογική της ταυτότητα στο πέρασμα των αιώνων. Και ένας τόπος που ασκεί μια γοητεία ανεπιτήδευτη, ήρεμη σαν τη λιμνοθάλασσα, έντονη σαν το ηλιοβασίλεμα, νόστιμη σαν το αλάτι.

Η περίπτωση του Μεσολογγίου, πέρα από τη γνωστή σε όλο τον κόσμο έκφανση ηρωισμού, καρτερίας και αξιοπρέπειας μπροστά στον θάνατο, έχει δύο πρωτοτυπίες, που η κάθε μια τους είναι στο είδος της μοναδική. Η πρώτη είναι το σύντομο της Ιστορίας και της τροχιάς της πόλης. Μέσα δηλαδή σε μία πανάρχαια χώρα σαν την Ελλάδα, το Μεσολόγγι, έχει ζωή μόνο τεσσάρων αιώνων. Δύο αιώνων γρήγορης πορείας προς το ζενίθ, ενός αιώνα μέσα στη λάμψη του απόγειου και ενός αιώνα αργής καθόδου προς το ναδίρ. Η άλλη πρωτοτυπία και μοναδικότητα είναι πως το Μεσολόγγι, υπήρξε πάντοτε πόλη.

Πρόβλητα. Στο λιμανάκι της Τουρλίδας.

Μια πόλη ανοιχτή στην ευεργετική, από όλες τις πλευρές, επίδραση της θάλασσας. Της θάλασσας που άνοιξε δρόμους για το εμπόριο και του έφερε πίσω την αύρα του πολιτισμού της Δύσης». Αυτά λέει η κ. Ακακία Κορδώση, επίτιμη διδάκτωρ Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι Μεσολογγίτες έχουν σχέση πάθους με τον τόπο τους, γενναιόδωρο σε φυσικά θέλγητρα, εν μέσω των ποταμών Αχελώου και Εύηνου να σχηματίζουν σειρά από λίμνες, γεγονός στο οποίο οφείλει σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη και την ονομασία του: Προήλθε μάλλον από τις ιταλικές λέξεις mezzo laghi, εν μέσω δηλαδή των λιμνών.

 

Ενα ποδήλατο για όλους
Η ίδια όμως η πόλη μοιάζει να ασκεί μια γοητεία στους κατοίκους του -δεκαπέντε χιλιάδες περίπου, αριθμός σταθερός στο πέρασμα των αιώνων. Πολλοί δεν φεύγουν ποτέ, άλλοι σπουδάζουν ή δοκιμάζουν αλλού τις επαγγελματικές τους τύχες, συνήθως όμως επιστρέφουν. Το Μεσολόγγι δεν ακολούθησε τη μοίρα των περισσότερων πόλεων στο δεύτερο μισό του 20ού, που μετατράπηκαν σε τσιμεντούπολεις, παραδομένες στις ορέξεις της οικιστικής ανάπτυξης. Ευτυχώς για το ίδιο, τον ρόλο αυτό διαδραμάτισε το κοντινό Αγρίνιο. Ετσι, οι κάτοικοί του απολαμβάνουν σήμερα τις ράθυμες βόλτες τους με το ποδήλατο στην απεραντοσύνη της λιμνοθάλασσας ή κάνουν τα ψώνια τους στα μαγαζάκια της πόλης, έχοντας πάντα χρόνο για μια στάση για καφέ.

Λιμανάκι. Γαϊτες και ψαρόβαρκες στο λιμανάκι της Τουρλίδας.

Εδώ όλοι κάνουν πεντάλ, αφού είναι η μοναδική πόλη στην Ελλάδα με τριπλάσιο αριθμό ποδηλάτων έναντι των κατοίκων. Εννοείται πως δεν υπάρχει κυκλοφοριακό, πόσο μάλλον αγχωτικά κορναρίσματα. Η βόλτα με το ποδήλατο στο Μεσολόγγι είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να κινηθείτε στους ρυθμούς του, καθώς θα έχετε τη δυνατότητα να θαυμάσετε υπέροχα σοκάκια με νεοκλασικά αρχιτεκτονήματα του 19ου αι., γειτονιές ήσυχες με λουλουδιστούς κήπους, και βέβαια τη βόλτα στην Τουρλίδα, τη στενή λωρίδα δρόμου ανάμεσα στη λιμνοθάλασσα που οδηγεί στις πελάδες, τις εμβληματικές κατοικίες των ψαράδων που στέκουν με πάσσαλους πάνω από το νερό, προσθέτοντας τη δική τους πινελιά στον πίνακα που ζωγραφίζεται κάθε απόγευμα με τη δύση του ηλίου. Οσο για αξιοθέατα, είναι πολλά και ενδιαφέροντα..

Η ιστορική Πύλη, ο Κήπος των Ηρώων, ο τάφος του Μάρκου Μπότσαρη, το Μνημείο των Φιλελλήνων, το Μνημείο του Λόρδου Βύρωνος, η Πινακοθήκη που στεγάζεται στο Παλαιό Δημαρχείο και φιλοξενεί πίνακες Ελλήνων και ξένων ζωγράφων, το Μουσείο Τρικούπη με ενθυμήματα του Χαρ. Τρικούπη, έγγραφα και πορτρέτα της πολιτικής οικογένειας των Τρικούπηδων, το Μουσείο Παλαμά, που στεγάζεται στο πατρογονικό σπίτι όπου έζησε και μεγάλωσε ο Μεσολογγίτης ποιητής, το σπίτι του Ζηνόβιου Βάλβη, όπου στεγάζεται η Βάλβειος βιβλιοθήκη. Δεν νοείται όμως να φύγετε από το Μεσολόγγι χωρίς να το έχετε κυριολεκτικά γευτεί. Η επίσκεψή σας στην καρδιά της αγοράς ή στα παραλίμνια ταβερνάκια όπου θα απολαύσετε τις τοπικές λιχουδιές θεωρείται εκ των ουκ άνευ. Χέλια, λαβράκια στα κάρβουνα, χάβαρα (οστρακοειδή), τσιπούρες και βέβαια το περίφημο αβγοτάραχο συνοδεύουν ιδανικά το ουζάκι.

Φύση. Ο χορός των φλαμίνγκος την ώρα του δειλινού.

Σε μαγαζάκια όπως του Τρικενέ, ποτοποιία ούζου που στέκει στο κέντρο της πόλης από το 1907, μπορείτε να αλιεύσετε πληροφορίες σχετικά με το που μπορείτε να δοκιμάσετε γνήσιο αβγοτάραχο. Ο ιδιοκτήτης του, Παντελής Τρικενές θυμάται με νοσταλγία τις εποχές που οι θαμώνες συνδύαζαν το ουζάκι με βραστές πατάτες, ντομάτες με χοντρό αλάτι και ψιλή γαρίδα.

Η σημασία των αλυκών

Αλμύρο χρυσάφι

Αεροφωτογραφία. Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου από ψηλά.

Η ευεργετική λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, το βάθος της οποίας δεν ξεπερνά τα δύο μέτρα, με έκταση 112.000 τετ. χλμ. - σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος - προσφέρει στην πόλη και έναν άλλο θησαυρό: Το αλάτι. Στο Μεσολόγγι υπάρχουν δύο αλυκές: Η Ασπρη και αυτή της Τουρλίδας. Η παραγωγή του αλατιού γίνεται σε φυσικούς προθερμαντήρες με τη μέθοδο της συνεχούς πήξης και η συγκομιδή του αλατιού γίνεται στην μεν Ασπρη Αλυκή μηχανοποιημένα, στη δε Τουρλίδα με παραδοσιακά μέσα. Καταλαμβάνουν 14.000 στρέμματα και η ετήσια παραγωγή ξεπερνά τους 130.000 τόνους, δηλαδή περισσότερο από το 90% του πρωτογενούς αλατιού στην Ελλάδα.

Στη συνέχεια βρεθήκαμε στην Αερολέσχη Μεσολογγίου, όπου με ένα αεροσκάφος θα φωτογραφίζαμε την περιοχή. Οι αντανακλάσεις της λιμνοθάλασσας, τα χρώματα των αλυκών και η πανοραμική ομορφιά της πόλης μάς αντάμειψαν στο έπακρο, ενώ με χαρά πληροφορηθήκαμε από τον πιλότο, επικεφαλής της Αερολέσχης και Αντιπτέραρχο ε.α Γιώργο Πρεβεζάνο, ότι εκτός από τη διάδοση της αεροπορικής ιδέας, η αερολέσχη συμβάλλει ενεργά και στην αύξηση του τουρισμού, καθώς τα Σαββατοκύριακα προσγειώνονται αεροσκάφη, με σκοπό τη γνωριμία με το Μεσολόγγι. Κατόπιν βρεθήκαμε στο εργαστήρι του χαράκτη Απόστολου Κούστα τα μοναδικά του έργα, εμπνευσμένα από τις βραχογραφίες των προϊστορικών ανθρώπων και την κυκλαδική λιτότητα των αρχαίων Ελλήνων. Εχοντας εκθέσει και διακριθεί στις σπουδαιότερες γκαλερί του κόσμου, η άποψή του για τη σημασία της Τέχνης στη δύσκολη περίοδο που διανύουμε αποκτά βαρύνουσα σημασία.

Παλιό λιμανάκι. Σήμα κατατεθέν στο δρόμο για την Τουρλίδα.

«Στο πέρασμα των αιώνων έχουμε διδαχτεί ότι σε περιόδους ύφεσης, όταν κλονίζεται η ισορροπία μεταξύ πνεύματος και ύλης, οι άνθρωποι αναζητούν διέξοδο στην Τέχνη και ιδιαίτερα σε εκείνους τους δημιουργούς που υπηρετούν με πειθαρχία την καθαρότητα του πνεύματος». Η τέχνη και η πλούσια ιστορία του Μεσολογγίου ενέπνεε πάντα τους ανθρώπους αυτής της πόλης. Γι' αυτό και ο Νίκος Κορδόσης αγόρασε το 1998 το σπίτι που γεννήθηκε και έζησε ο γενικός αρχηγός της φρουράς των Μεσολογγιτών, στρατηγός Αθανάσιος Ραζη-Κότσικας (1798 - 1826), μετατρέποντας το σε μουσείο - πινακοθήκη, ονομαστό ως «Διέξοδος». Ο κ. Κορδόσης, τροφοδοτεί διαρκώς τον πολιτισμό στην πόλη και όπως μας εκμυστηρεύτηκε «το τελευταίο εγχείρημα αφορά την έκθεση των έργων του μεγάλου Τηνιακού ζωγράφου Νικόλαου Γύζη, που θα μεταφερθούν εδώ από τη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν παραμονή της 25ης Μαρτίου, αποτελώντας ιδανικό κίνητρο για τους επισκέπτες οι οποίοι θα παρακολουθήσουν τους περίφημους εορτασμούς της Εξόδου».

Συναντώντας τον δικηγόρο Δημήτρη Παπαθέου, νιώθεις ότι αφουγκράζεσαι καλύτερα την πόλη που παθολογικά αγαπά. Διαβάζουμε λοιπόν μέσα από το πρόσφατο βιβλίο του, «Ντόρος: Χρονογυρίσματα στο Μεσολόγγι», για τη «μοναξιά ενός θαλασσότοπου με κρωξιές ευτυχισμένων πουλιών και αμέτρητων ψαριών. Ενας τόπος με αλάτι και φως στην υπηρεσία των παιδιών. Με μπασά και ρήχη χόρευε η φύση και τα 'πιναν οι ψαράδες στις ταβέρνες. Πολλοί από αυτούς πήγαιναν στη δουλειά όταν τους τέλειωναν τα λεφτά και η γυναίκα ανησυχούσε για τα κουτσούβελα. Στο παλιό Μεσολόγγι, όταν ακόμα η φτώχεια μόνοιαζε τους ανθρώπους συνήθιζαν να κάνουν μοναδικές ?πλάκες?, που ταίρι τους δεν υπήρχε πουθενά».

Αερολέσχη. Ο Γιώργος Πρεβεζάνος, έτοιμος για πτήση.

Μία από αυτές τις παροιμιώδεις πλάκες ήταν αυτή που μάθαμε μέσα από τη διήγηση του ζωγράφου Πάνου Αθανασίου. «Το Μεσολόγγι έχει μελαγχολικά χρώματα, ο κόσμος του όμως μόνο μελαγχολικός δεν είναι», παρατηρεί. « Μου έμαθε να ζωγραφίζω ο Μεσολογγίτης Γιάννης Σουμάκης. Σε αυτόν ανέτρεξε κάποια στιγμή ο ιδιοκτήτης ενός γραφείου Θαλάσσιων Μεταφορών προκειμένου να του φτιάξει μια ταμπέλα με ένα καράβι. Ο Σουμάκης τον ρώτησε: «Το θες δεμένο ή εν πλω;» Ενεκα της μισής τιμής αν βρίσκονταν το καράβι εν πλω, ο παραγγελιοδόχος επέλεξε αυτό. Την επόμενη μέρα έπιασε βροχή, και η ζωγραφιά διαλύθηκε καθώς ο Σουμάκης χρησιμοποίησε φθηνά χωματοχρώματα που ο ίδιος ο ιδιοκτήτης θαλασσίων μεταφορών προμήθευε τα χρωματοπωλεία του Μεσολογγίου. Οταν αγανακτισμένος βρήκε τελικά τον ζωγράφο, εκείνος του αποκρίθηκε: «Εν πλω δεν το 'θελες; Ε, έφυγε»!

Στοιχεία Το Μεσολόγγι σε αριθμούς

1571 Αναφέρεται γραπτά για πρώτη φορά το Μεσολόγγι κατά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου, από τον Ενετό Πάολο Παρούτα.

5 πρωθυπουργούς «έβγαλε» το Μεσολόγγι, με σπουδαιότερο τον Χαρίλαο Τρικούπη.

Παραλία. Εξέδρες στα αβαθή νερά.

45.000 ποδήλατα κυκλοφορούν στο Μεσολόγγι, αριθμός τριπλάσιος από τους κατοίκους του.

1824 εκδίδεται η εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά», από τον Ελβετό φιλέλληνα Ιάκωβο Μάγερ, όπου πρωτοδιμοσιεύεται ο Εθνικός μας Υμνος.

1824 5 Ιανουαρίου. Ο Λόρδος Βύρων φτάνει στο Μεσολόγγι.

1824 19 Απριλίου. Πεθαίνει στο Μεσολόγγι ο Λόρδος Βύρων.

1825 έπειτα από ένα χρόνο ασφυκτικού κλοιού κατέληξε στο περήφανο ολοκαύτωμα της Εξόδου των Ηρώων Υπερασπιστών του.

 

Νεοκλασικό. Το καλοδιατηρημένο κτίριο της Μητρόπολης.

1943 Πεθαίνουν σε διάστημα 40 ημερών οι τρεις μεγάλοι των Γραμμάτων Μεσολογγίτες. 17 Ιανουαρίου: Αντ. Τραυλαντώνης, 27 Ιανουαρίου: Μ. Μαλακάσης, 27 Φεβρουαρίου: Κωστής Παλαμάς.